سابقه و هدف: با توجه به اینکه دیابت اثر سویی بر پدیده اسپرماتوژنز و باروری مردان دارد و دسترسی آسان و بی خطر به داروهای گیاهی برای درمان عوارض ناشی از دیابت، در این مطالعه دو اثر پیشگیری کننده و درمانی کاکوتی کوهی بر آسیب بیضه ای در موش های صحرایی نر بررسی شد.
مواد و روش­ها: در این مطالعه تجربی 32 سر موش صحرایی نر نژاد ویستار، با محدوده وزنی 200 تا 220 گرم، به چهار گروه هشت تایی تقسیم گردیدند. گروه شاهد، گروه دیابتی، که از طریق تزریق درون صفاقی mg/kg55 استرپتوزوتوسین دیابتی شده، گروه تجربی1، (دیابتی + گاواژ کاکوتی کوهی با دوز mg/kg 100) و گروه تجربی2 (دیابتی + گاواژ کاکوتی کوهی با دوز mg/kg150)، که پس از دو ماه دیابتی شدن، به مدت پنج هفته عصاره کاکوتی کوهی را به روش گاواژ دریافت کردند. در ابتدای هفته پنجم از نمونه ها خون گیری به عمل آمد و همچنین مقاطع بیضه ها مورد ارزیابی ماکروسکوپی(بیضه راست) (طول، حجم، وزن و قطر بیضه) و هسیتولوژیک (بیضه چپ) (تعداد اسپرماتوژنزیس) قرار گرفت.
یافته­ ها: در گروه دیابتی کاهش معنی داری را در سلول های اسپرماتوگونی(6/11±58/82) نسبت به شاهد (10/2±78/18) (0/001>p) و کاهش معنی دار در سلولهای سرتولی(0/87±5/55) گروه دیابتی نسبت به گروه شاهد (1/57±17/33) مشاهده گردید(0/001>p). همچنین در گروه های تجربی افزایش معنی داری در سلول های اسپرماتید در گروه تجربی دوم (4/8±114/83) نسبت به گروه تجربی اول (3/83±100/33) مشاهده گردید (0/001>p).
نتیجه­ گیری: یافته های مطالعه نشان داد که تجویز دراز مدت کاکوتی کوهی بر قطر و ضخامت مجاری اسپرم ساز بیضه اثر گذار است. لذا ممکن است درمان با کاکوتی کوهی باعث بهبود در فرایند اسپرماتوژنز مردان دیابتی شود.