1- گروه فارماکولوژی، دانشکده داروسازی، دانشگاه علوم پزشکی بقیه الله (عج)، تهران، ایران ، mahdimashhadi@yahoo.com
چکیده: (4284 مشاهده)
سابقهو هدف: سرطان یکی از بزرگترین معضلات نظام سلامت در جهان و شیمی‌درمانی همچنان رایج‌ترین راهکار برای درمان آن است. بخش گسترده‌ای از مطالعات این حوزه به بررسی رخداد آپوپتوز به‌عنوان عامل کلیدی ممانعت‌کننده گریز سلولها از سازوکارهای تنظیم چرخه سلولی اختصاص یافته است. هدف از این پژوهش، جمع‌بندی مطالعات صورت گرفته بر متابولیسم، مسیرهای پیام‌رسان و عوامل دارویی مؤثر بر اسفنگولیپیدهای دخیل در پدیده آپوپتوز است. مواد و روش‌ها: در این مطالعه مروری، نمایه‌های بین‌المللی و فارسی PubMed، Scopus، Google Scholar،web of science ، ISC و Magiran بدون محدودیت زمانی و با واژه‌های کلیدی آپوپتوز، اسفنگولیپید، سرامید، اسفنگوزین و سرطان جستجو و مطالب مرتبط جمع‌آوری گردید. یافته‌ها: در میان مولکول‌های پیام‌رسان آپوپتوز، نقش کلیدی اسفنگوزین و سرامید به‌عنوان سنگ بنای اسفنگولیپیدها در بسیاری از فرآیندهای کنترل کننده آن مورد توجه قرارگرفته است. نشان داده شده است که سرامید تنظیم‌گر کلیدی در آپوپتوز بوده و افزایش سطوح سیتوپلاسمی آن اشاعه‌دهنده آبشارهای منتج به مرگ برنامه‌ریزی شده سلولی است. ساخت و تخریب زیستی سرامید توسط فعالیت آنزیم‌های متعدد صورت می‌پذیرد و شواهد بسیاری حاکی از تأثیر عوامل خارجی براین سامانه‌های آنزیمی است. در مقابل فرم فسفوریله اسفنگوزین، شاخصی مهم در راهبرد سلول به‌سمت تکثیر و تمایز است. مشخص شده است که بسیاری از داروهای شیمی‌درمانی رایج و ترکیبات در حال مطالعه در درمان سرطان، حداقل تأثیرگذار بریکی از آنزیم‌های متابولیسم اسفنگولیپیدها هستند. نتیجه‌گیری: اسفنگولیپیدها و آنزیم‌های دخیل در متابولیسم آنها به‌عنوان اهداف فارماکولوژیک جدید در القای آپوپتوز معرفی می‌شوند و بدیهی است مطالعه عوامـل درمـانی متأثرکننده و راه‌های کنترل آنها در دستیابی به داروهای ضدسرطان راهگشا خواهد بود.
