سابقه و هدف: با توجه به حساسیت بالای رویان و جنین به عوامل سمی و افزایش استفاده از نانو مواد مختلف از جمله نانواکسید آهن در پزشکی، در این مطالعه اثرات نانواکسید آهن و یون آهن بر شاخص­های تولیدمثلی موش­های سوری باردار و تکامل بازتاب­های عصبی-رفتاری نوزادان آنها مورد بررسی قرار گرفت.

مواد و روش­ها: در این مطالعه تجربی 49 سر موش سوری ماده در گروه­های کنترل،  نانواکسید آهن 100، نانواکسید آهن 1000 و یون آهن 1000 از چهار روز قبل از جفت­اندازی تا زمان زایمان یک روز درمیان به صورت زیرجلدی به ترتیب با دوزهای صفر، 100 و 1000 میکروگرم بر کیلوگرم نانواکسید آهن و یون فریک (معادل با مقدار یون موجود در 1000 میکروگرم بر کیلوگرم نانواکسید آهن) تیمار شدند. شاخص­های تولیدمثلی مادران، رشدشناسی عصبی رفتاری و تکامل فیزیکی نوزادان به تفکیک جنسیت ارزیابی و زمان تکاملشان بر حسب روز مشخص شد.

یافته­ ها: تکامل بسیاری از بازتاب­های عصبی رفتاری و شاخص­های تکامل فیزیکی خصوصا در گروه نانواکسید آهن 1000 در مقایسه با گروه کنترل دچار تاخیر شد. به عنوان مثال امتناع از پرتگاه (2/70±0/13، 1/35±0/13؛ 0/001 p<)، چسبیدن به سطح (3/45±0/20، 2/55±0/20؛ 0/01 p<)، سطح شیبدار (3/50±0/22، 2/60±0/22؛ 0/01 p<)، گرفتن میله (7/30±0/44، 5/58±0/44؛ 0/05 p<)، دویدن (8/70±0/23، 7/75±0/23؛ 0/01 p<)، در آمدن کرک (6/85±0/18، 5/90±0/18؛ 0/001 p<)، باز شدن چشم (15/25±0/22، 14/25±0/22؛ 0/01 p<)، و نزول بیضه (22/40±0/18، 21/20±0/18؛ 0/001 p<) توسط دوز بالای نانواکسید آهن در قیاس با گروه کنترل دچار تاخیر شدند. شدت این تاخیرها در اکثر موارد به ترتیب در گروه­های نانواکسید آهن 100 و یون آهن کمتر بود.

نتیجه­ گیری: نتایج مطالعه بیانگرعوارض شدید مواجهه با نانوذرات اکسیدآهن در دوران جنینی  و سمی­تر بودن آن در مقایسه با یون آهن می­باشد.